Kalça kemiğinde oluşan bir çatlak veya tam kırılmadır. Kalça kırığı, genellikle düşme sonucu olur. Yaşlılarda kemik erimesiyle sık görülür. Şiddetli ağrı yapar. Yürümeyi zorlaştırır. Bacakta şekil bozukluğu oluşabilir. Acil tedavi gerekir. Cerrahi müdahale gerekebilir. Fizik tedavi süreci önemlidir. İyileşme süresi uzundur. Destekleyici cihazlar kullanılır. Hareket kısıtlanır.
Kalça Kırığı Belirtileri Nelerdir?
En yaygın belirti ani başlayan, geçmeyen ve giderek artan bir ağrıdır. Bu ağrı genellikle kasık bölgesinde hissedilir ancak kalçadan dize kadar yayılabilir. Özellikle hareket etmeye çalışıldığında belirgin şekilde artar. Kalça kırığı olan kişi genellikle yürüyemez ya da ayağa kalkmakta ciddi zorluk çeker. Ayağa kalkma girişiminde ağrı şiddetlenir. Kırığın olduğu bacak üzerine ağırlık vermek mümkün olmaz. Kırığın olduğu taraftaki bacak, diğer bacaktan daha kısa görünebilir. Bu, kalçadaki kemiğin yer değiştirmesi ya da hizasızlık nedeniyle oluşur. Bu belirti, doktorlar için önemli bir fiziksel bulgudur. Bacak doğal pozisyonunu kaybeder ve dışa doğru döner. Bu durum hem yatarken fark edilir hem de yürümeye çalışıldığında belirgin hale gelir. Bu belirti genellikle gözle görülebilecek kadar net olur.
Kırık bölgesinde iç kanamaya bağlı olarak şişlik, morarma ve sıcaklık artışı olabilir. Bu belirtiler bazen hemen fark edilmeyebilir ancak saatler içinde belirginleşebilir. Bacak ya da kalça hareket ettirilmeye çalışıldığında ağrıda ciddi bir artış olur. Bu yüzden kişi, kendiliğinden bacağını oynatmak istemez. Yatarken bile pozisyon değiştirmek zorlaşabilir. Genellikle düşme sonucu oluşur. Düşmeden hemen sonra yukarıdaki belirtilerin bir veya birkaçının görülmesi kırık şüphesini artırır. Özellikle yaşlı bireylerde düşme sonrası ağrı varsa mutlaka doktor kontrolü gerekir. Eğer kalça kırığı belirtilerinden biri veya birkaçı mevcutsa, vakit kaybetmeden bir ortopedi uzmanına başvurmak gerekir. Erken tanı ve müdahale, tedavi sürecinde çok büyük önem taşır.
Kalça Kırığı Nedenleri Nelerdir?
Özellikle yaşlı bireylerde, kaygan zeminlerde düşmek kalça kırığının en yaygın nedenidir. Yaş ilerledikçe denge kaybı artar, kas gücü azalır ve refleksler zayıflar. Bu durum, basit bir ev kazasının bile ciddi bir kırığa yol açmasına neden olabilir. Osteoporoz, kemik yoğunluğunun azalmasına neden olan bir hastalıktır. Kemikler daha kırılgan hale gelir ve hafif bir travma ya da düşme bile kırığa yol açabilir. Özellikle menopoz sonrası kadınlar bu konuda daha yüksek risk altındadır. Yüksek enerjili travmalar, özellikle genç yaş grubunda kalça kırığına yol açabilir. Araç içi ya da motosiklet kazalarında kalçaya gelen şiddetli darbeler bu tür kırıklara neden olabilir. Temaslı sporlar ya da ekstrem sporlar yapan bireylerde, ani çarpışmalar veya düşmeler sonucunda kalça kırıkları meydana gelebilir. Bu durum daha çok gençlerde görülse de, spor yapan yaşlı bireylerde de risk oluşturur. Kaslar, iskelet sistemine destek sağlar.
Kas gücü azalmış bireylerde, basit bir adım atma sırasında dahi denge kaybı yaşanabilir. Özellikle kalça çevresindeki kasların zayıf olması düşme riskini artırır. Görme bozuklukları, çevresel tehlikelerin fark edilmesini zorlaştırır. Evin içinde veya dışarda engelleri fark edemeyen bireyler daha kolay düşebilir ve bu da kalça kırıklarına yol açabilir. Bazı ilaçlar baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü veya bilinç bulanıklığı gibi yan etkilere neden olabilir. Bu durum, ani düşmelere ve dolayısıyla kalça kırığına zemin hazırlar. Parkinson hastalığı, Alzheimer, felç gibi nörolojik rahatsızlıklar hem dengeyi hem de kas kontrolünü olumsuz etkileyebilir. Bu hastalıklarda düşme riski yüksektir ve kalça kırığı sık görülür. Kalsiyum ve D vitamini eksikliği, kemik sağlığını zayıflatır. Zayıf kemikler daha kolay kırılır. Yetersiz beslenme uzun vadede kemik yoğunluğunu azaltarak kırık riskini artırır. Yaş ilerledikçe kemik dokusu zayıflar. Kadınlarda menopoz sonrası östrojen hormonunun azalması kemik kaybını hızlandırır. Bu yüzden yaşlı kadınlar kalça kırığı açısından daha yüksek risk altındadır.
Kalça Kırığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Kalça kırığı en yaygın ve etkili tedavi yöntemidir. Kırığın tipi ve yerine göre farklı cerrahi yöntemler uygulanabilir. Kırık kemik parçaları, metal plak, vida veya çivi gibi özel malzemelerle sabitlenir. Genç hastalarda veya kırığın yerinden çok oynamadığı durumlarda tercih edilir. Kırık bölgesi onarılamayacak durumdaysa, kalça eklemi tamamen veya kısmen protezle değiştirilir. Özellikle yaşlı, kemikleri zayıf hastalarda kullanılır. Nadiren uygulanır. Genellikle ameliyat riski yüksek olan, genel durumu çok kötü hastalarda tercih edilir. Hastanın belirli pozisyonda yatması sağlanarak kırığın iyileşmesi beklenir. Ancak uzun süre yatmak, yatak yarası, pıhtı oluşumu gibi riskler taşıdığı için dikkatli izlenmelidir. Kırık bölgeye ağırlıkla çekme uygulayarak kemik uçlarının hizalanması sağlanır. Ancak günümüzde nadiren kullanılır. Tedavi sürecinin önemli bir parçasıdır. Ameliyat sonrası hemen başlar ve hastanın tekrar yürüyebilmesi için hayati öneme sahiptir.
Kas güçlendirme egzersizleri, kalça çevresi ve bacak kaslarını güçlendirmek amacıyla uygulanır. Baston, yürüteç veya fizik tedavi desteğiyle hastanın yeniden yürümesi sağlanır. Denge ve koordinasyon egzersizleri, düşme riskini azaltmak ve bağımsız hareket kabiliyetini artırmak için yapılır. Hastanın konforu ve tedavi sürecinin sağlıklı ilerlemesi için gereklidir. Ağrı kesiciler ve antienflamatuar ilaçlar, hareket kabiliyetini artırmak için ağrıyı azaltırlar. Kırığın tekrarını önlemek amacıyla kemik güçlendirici ilaçlar ve takviyeler (kalsiyum, D vitamini) verilir. Özellikle yaşlı hastalar için tedavi süreci psikolojik olarak zorlayıcı olabilir. Psikolojik danışmanlık, depresyon, yalnızlık gibi sorunlara karşı destek sağlar. Sosyal hizmet desteği, evde bakım, yardımcı ekipmanlar ve sosyal hizmet planlamaları yapılır. Kalça kırığı ciddi bir sağlık sorunudur ve tedavisi bireye özel olarak planlanmalıdır. Ameliyat genellikle tercih edilse de, hastanın genel durumu ve ihtiyaçları dikkate alınarak çok yönlü bir tedavi yaklaşımı uygulanır.
